Zapisi iz Makedonije- ukoričena istina o zaboravljenim srpskim tragovima

Knjiga „Zapisi iz Makedonije“ Milutina Stančića iz Skoplja važno je svjedočanstvo o bogatoj srpskoj istoriji na tom prostoru i tužno podsjećanje na asimilaciju i zatiranje srpskih korijena, istaknuto je na promociji ove knjige u Foči.

Uz promociju knjige, koja je u izdanju Službenog glasnika Srbije, objavljena 2023. godine, u fočanskom Centru za kulturu i informisanje održano je i predavanje „Život Srba u Makedoniji - od opstanka do nestanka“.

Na prostoru današnje Sjeverne Makedonije, koji je do 1945. godine bio neodvojiv od Srbije, a zajedno se sa prostorom Kosova i Metohije nazivao Starom i Južnom Srbijom, o srpskom identitetu između ostalog svjedoče srpska groblja, spomenici velikih srpskih pobjeda iz oslobodilačkih ratova, crkve i manastiri koje su podizali srpski kraljevi, rečeno je na promociji.

Narod i država se brane u svakom svom dijelu, istakao je dekan Bogoslovskog fakulteta Darko Đogo i upozorio da ukoliko je jedan narod spreman da zaboravi pojedine svoje zavičaje, istoriju, manastire, svoju zemlju, da dopusti da taj zaborav prekirije i anulira vijekove borbe, onda nije optimistična prespektiva za opstanak tog naroda bilo gdje.

„Kada se prisjećamo naših zavičaja, ne možemo da se ne sjetimo  srpske prošlosti Makedonije i toga da srpska vojska 1912. godine nije razlikovala Prizren i Skoplje, kada je željela da taj prostor oslobodi“, naglašava Đogo.

Za razliku od Srba iz Krajine, koji su takođe na margini, a koji su imali veliku tragediju, pa ih obilježavanje te tragedije povremeno vrati u kolektivno sjećanje, napominje Đogo, Srbi iz Makedonije su sistematski polako uništavani i zatirani.

„NJihova sudbina je možda najtužnija od svih Srba- na neki način pretplatili su se na to da ih u tišini ispratimo i da ih se ne sjećamo. Zato mislim  da je izuzetno važno da ljudi iz „Spone“, preostala braća iz Makedonije, dođu i u druge srpske krajeve, da ih mi ne zaboravimo, jer Bog sami zna, u nekoj perspektivi vječnosti  imamo dužnost da se sjećamo srpske prošlosti Makedonije i stvarno je velika čast i veliki blagoslov da ljudi iz Skoplja budu u Foči“, naglasio je Đogo.

Profesor Filozofskog fakulteta u Nišu Goran Maksimović, koji je uključen u aktivnosti Srpskog kulturno-informativnog centra „Spona“ iz Skoplja na očuvanju srpskog jezika u Sjevernoj Makedoniji, za knjigu „Zapisi iz Makedonije“  navodi da je mnogo više od putopisnih reportaža.

„Stančić putuje po lokalitetima, mjestima, gradovima, memorijalima današnje Sjeverne Makedonije, odnosno Vardarske Makedonije, i prikazuje sve ono što se dešavalo kroz srpsku istoriju od srednjeg vijeka do savremenog trenutka. Različiti književni žanrovi- eseji, rasprave, istorijski ogledi, lirski zapisi, pjesnički tekstovi otkrivaju jednu veliku istinu da je Makedonija u prošlosti bila dobrim dijelom i srpska zemlja, da se mitski slojevi te zemlje duboko temelje na identitetu srpskog naroda i da ono malo što je preostalo Srba na tom prostoru, a pogotovo mi sa drugih teritorija imamo obavezu da to nikada ne zaboravimo“, rekao je Maksimović.

On je napomenuo da se danas u javnom prostoru potiskuje sudbina makedonskih Srba, te da je dužnost i obaveza govoriti i pisati o tome.  

Autor knjige Milutin Stančić kaže da nije bio svjestan da se od reportažnog i putopisnog obilaska  mjesta po Makedojniji, koja svjedoče o srpskom identitetu, može izroditi knjiga.

„I da dobije jednu jaču težinu, zato što je ta ukoričena istina zaboravljenih, a negde i uništenih srpskih tragova na području Vardarske Makedonije“, rekao je Stančić.

On svoju knjigu opisuje kao putovanje kroz srpsku istoriju od bogatog srednjeg vijeka i moći srpske države, do današnjih dana kada se srpski narod suočava sa nestankom i strašnom asimilacijom.

„Opisivao sam tu  glasnu tišinu, u mestima gde su vršeni prvi pokolji nad srpskim stanovnišptvom. Malo je poznato da je Kraljevina Jugoslavija zapravo i pokrenula i osnovala Haški tribunal upravo zbog zločina koje su činili bugaraši u centralnom delu Vardarske Makedonije. Advokat izvršiocima je bio Ante Pavelić i tehniku klanja je u sudskim procesima uviđao, a sproveo u Drugom svjetskom ratu, a to je malo poznato“, navodi Stančić.

Potomci poklanih Srba, koji su u međuvremenu promijenili prezime, dodao je Stančić, danas možda i ne znaju da objasne taj nagon za ubistva, koja nije, kako se pogrešno smatra, činila zvanična bugarska vojska, već lokalni bugaraši, pripadnici istog naroda kojeg su i ubijali.

Knjiga je proizvod pregalaštva, truda i rada u okviru Srpskog kulturno-informativnog centra „Spona“ iz Skoplja, koji ove godine obilježava 20 godina rada, a čiji je Stančić jedan od osnivača.

Foča je prvi grad u Srpskoj u kojem je, u organizaciji Centra za kulturu i informisanje i Bogoslovskog fakulteta, održana promocija ovog važnog djela.

Novinar: Igor Janković
Izvor: Radio Foča